ΕΛΙΣΤΟΚΑΙΝΟ

Η δεκτικότητα μιας κοινωνίας στην καινοτομία ανιχνεύεται όχι μόνο στη σφαίρα της παραγωγής και της οικονομίας, αλλά και σε εκείνη της καλλιτεχνικής δημιουργίας που άπτεται κύριων διαστάσεων της κοινωνικής ταυτότητας. Σε αυτήν ακριβώς τη σφαίρα οι αντιδράσεις είναι πιο έντονες και συχνά αρθρώνονται με ένα συστηματικό θεωρητικό λόγο μέσω του οποίου μπορεί κανένας να προσεγγίσει τη βαθύτερη στάση της κοινωνίας απέναντι στην καινοτομία. Στόχος του προγράμματος είναι να μελετηθεί είναι ο 18ος αιώνας, όταν αφενός επιχειρείται η εισαγωγή δυτικών τεχνοτροπιών στη ζωγραφική και αφετέρου οι νεωτερισμοί στην καλλιτεχνική πράξη οδηγούν σε προσπάθειες θεωρητικής θεμελίωσης της με τη μετάφραση και τη διασκευή ξένων πραγματειών περί τέχνης. Οι αναζητήσεις αυτές θα επιδιωχθεί να συνδεθούν με άλλες όψεις του Ελληνικού Διαφωτισμού. 

Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του διεπιστημονικού ερευνητικού προγράμματος ΕΛΙΣΤΟΚΑΙΝΟ (Ελληνική Ιστορία της Καινοτομίας. Οι κοινωνικές προϋποθέσεις της καινοτομίας: Όψεις της ελληνικής εμπειρίας, 2013-2015) του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών – ΙΤΕ.

Επιστημονικός υπεύθυνος

Παναγιώτης Κ. Ιωάννου (Αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Ερευνητική ομάδα

• Πολυξένη Γιαννούλη (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, ΠΜΣ στην Ιστορία της Τέχνης, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)
• Ειρήνη Ματαλλιωτάκη (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, ΠΜΣ στην Ιστορία της Τέχνης, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)
• Μαριλένα Μαραγκάκη (Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, ΠΜΣ στην Ιστορία της Τέχνης, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης)

Προϊόντα του προγράμματος

• Εκδόθηκε ο κώδικας του Παναγιώτη Δοξαρά “Τέχνη ζωγραφίας” (1724). 
• Συγκεντρώθηκαν κείμενα περί τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα· συγκεκριμένα: αυτόνομες μελέτες (δημοσιευμένες ή/και χειρόγραφες), άρθρα σε περιοδικά, κείμενα σε συλλογικούς τόμους, λήμματα σε λεξικά κ.ά.. Επίκειται η έκδοση ενός ανθολογίου κειμένων. 
• Εντοπισμός και μεταγραφή της αλληλογραφίας του ζωγράφου Γεωργίου Μηνιάτη (Giorgio Mignaty), ο οποίος έζησε από το 1844 έως το 1896 στη Φλωρεντία, αναπτύσσοντας μια πλούσια δραστηριότητας σε ζητήματα τέχνης, ιστορίας της τέχνης, εμπορίου έργων τέχνης και πολιτικής. Ετοιμάζεται η κριτική και σχολιασμένη έκδοση της αλληλογραφίας.

Δημοσεύσεις

• Λεονάρντο ντα Βίντσι / Λεόν Μπαττίστα Αλμπέρτι / Αντρέα Πότσο, Διὰ τὴν ζωγραφίαν. Οι πρώτες μεταφράσεις κειμένων τέχνης στα ελληνικά από τον Παναγιώτη Δοξαρά, έκδοση-επιστημονική επιμέλεια – εισαγωγή Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης – Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, 2015.  
• Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, «Ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου και η Ακαδημία του Αγίου Λουκά της Ρώμης, Ιστορία της τέχνης, 3 (καλοκαίρι 2014), 122-134.
• Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, Η «Πραγματεία περί Ζωγραφικής» του Λεονάρντο ντα Βίντσι: από το χειρόγραφο στο έντυπο, έκδοση για την ομότιτλη έκθεση τεκμηρίων: Πειραιάς, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη (10-26 Οκτωβρίου 2016), Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης – Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, 2016.
• Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, «Καλλιτεχνική Εταιρεία Ελλήνων στη Ρώμη (1865)», Ιστορία της τέχνης, 6 (καλοκαίρι 2017), 144-149.
• Παναγιώτης Κ. Ιωάννου,« ДОКУМЕНТИ, КОИТО СЕ ОТНАСЯТ ДО ДЕЙНОСТТА НА Д. ДОБРОВИЧ В ИТАЛИЯ / Documents Relating to the Life and Work of Dobrovich in Italy», στο Angela Daneva (επιμ.), The Romance of the XIX Century: Dimitar Dobrovich (1816-1905). Life and Works, Σόφια: New Bulgarian University, 2017, 164-188.
• Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, «“Περί ζωγραφίας”. Άγνωστο χειρόγραφο του 18ου αιώνα» στο Ζητήματα ιστορίας, μεθοδολογίας, ιστοριογραφίας, πρακτικά συνεδρίου (Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη, 15 - 17 Ιανουαρίου 2016), (υπό δημοσίευση).
• Παναγιώτης Κ. Ιωάννου, «Ένας ‘κρητικός ζωγράφος’ στη Ρωσία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Αίγυπτο: Ψηφίδες για τη ζωή και το έργο του Νικόλαου Κουνελάκη (1827-1869)», Ιστορία της τέχνης (υπό δημοσίευση).