Ο Tομέας Θεατρολογίας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών αποτελεί το πρώτο ερευνητικό πρόγραμμα στην Ελλάδα που άρχισε να καλλιεργεί συστηματικά, εδώ και μια τριακονταετία, την πρωτότυπη επιστημονική έρευνα στο χώρο της Ιστορίας του Νεοελληνικού Θεάτρου. Κομβικό έργο της ερευνητικής δραστηριότητας του Τομέα αποτελεί η μεγαλύτερη ως τώρα, στον ελληνικό χώρο, συγκέντρωση των τεκμηρίων του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου που αφορούν την θεατρική δραστηριότητα των ελληνικών και ξένων θιάσων στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Στα τριάντα περίπου χρόνια λειτουργίας του, ο Τομέας Θεατρολογίας του ΙΜΣ έχει θέσει ως κύριους στόχους του τα εξής: α. την ενδελεχή συγκέντρωση πρωτογενούς αρχειακού υλικού για την μελέτη και ανάδειξη του νεοελληνικού θεάτρου β. την αδιάλειπτη εκπαίδευση νέων ερευνητών στο πεδίο της μεθοδολογίας και της ιστορικής θεατρολογικής έρευνας και γ. την συστηματική παραγωγή πρωτογενούς έρευνας και συνθετικών εργασιών γύρω από την ιστορία του Νεοελληνικού Θεάτρου.
Επιπλέον, τρέχον στόχος του Τομέα είναι η συστηματική μελέτη του ελληνικού κινηματογράφου καθώς και των σχέσεών του με το ελληνικό θέατρο, μελέτη που θα ενισχυθεί από την έρευνα σε πρωτογενείς πηγές σχετικές με τον κινηματογράφο και την λειτουργία Διιδρυματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Θεατρικές και Κινηματογραφικές Σπουδές από το 2019. (link από ιστοσελίδα Κινηματογραφικού εργαστηρίου)
Επιστημονική υπεύθυνη: Κωνσταντίνα Γεωργιάδη
Ομάδα έργου: Μαρία Σεχοπούλου, Βάνια Παπανικολάου
Δράση ΚΑΛΛΙΠΟΣ, Ανοικτές ακαδημαϊκές εκδόσεις, Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2021-2025
Διάρκεια: 18 μήνες
Επιστημονική υπεύθυνη: Κωνσταντίνα Γεωργιάδη
Βασικός στόχος του ερευνητικού προγράμματος αποτελεί η δημιουργία μιας εθνικής βάσης δεδομένων στην οποία θα συγκεντρώνονται όλες οι διαθέσιμες πηγές για την μελέτη του Νεοελληνικού Θεάτρου. Στο Πρόγραμμα Πηγές της Ιστορίας του Νεοελληνικού Θεάτρου, που αποτελεί τον βασικό πυλώνα του Τομέα Θεατρολογίας, έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα ένα πλήθος τεκμηρίων της δραστηριότητας των θιάσων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Σκοπός του Προγράμματος είναι η προώθηση και ανάδειξη της θεατρολογικής έρευνας και των προϊόντων του πολιτισμού. Κύριο μέλημα του Προγράμματος, από τον πρώτο χρόνο ίδρυσής του, αποτελεί η εξοικείωση νέων επιστημόνων με την έρευνα της ιστορίας του νεοελληνικού θεάτρου και του πολιτισμού, μέσα από την εμπειρική ερευνητική εκπαίδευση και επαφή με το αρχειακό υλικό.
Η μελέτη του φαινομένου της αναβίωσης του αρχαίου δράματος στη νεότερη Ελλάδα διεξάγεται από το πρόγραμμα της Ιστορίας του Νεοελληνικού θεάτρου στο πλαίσιο ενός ευρύτερου προγράμματος μελέτης του Αρχαίου θεάτρου . Προϊόν του προγράμματος αποτελεί η διαμόρφωση ενός ηλεκτρονικού αρχείου παραστάσεων αρχαίου δράματος στους νεότερους χρόνους, που καλύπτει το χρονικό διάστημα από το 1817 μέχρι τις μέρες μας.
Το πρόγραμμα αρχαίου θεάτρου του ΙΜΣ έχει ως στόχο να συγκεντρώσει σε μιαν ηλεκτρονική βάση δεδομένων κάθε δυνατή πληροφορία για το αρχαίο δράμα ως θεατρική πρακτική και πολιτιστική δραστηριότητα μέσα στα ευρύτερα γεωγραφικά όρια του ελληνόφωνου κόσμου (αν και οι επικαλύψεις του ελληνικού με το ρωμαϊκό θέατρο είναι πολύ μεγάλες από την ύστερη ελληνιστική περίοδο κι έπειτα).
Το ερευνητικό πρόγραμμα αφορά τον εντοπισμό, τη συλλογή και την επεξεργασία των βιογραφικών πληροφοριών και των εικονογραφικών πορτρέτων των Ελλήνων και ξένων ηθοποιών σε περιοδικά, εφημερίδες ή ημερολόγια που εκδίδονταν σε πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Σύρος, Μυτιλήνη, Πάτρα, κ.ά.) αλλά και σε πόλεις όπου υπήρχαν ελληνικές κοινότητες (Κάιρο, Αλεξάνδρεια, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Φιλιππούπολη κ.ά.). Στόχος είναι η χρονολογική ταξινόμηση, η δημιουργία καταλόγων των βιογραφούμενων προσώπων, αλλά και στατιστικών πινάκων, όπου θα καταγράφεται η συχνότητα εμφάνισης των Ελλήνων και ξένων ηθοποιών. Θα ακολουθήσει η εισαγωγή των στοιχείων σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, η διάχυση των αποτελεσμάτων της έρευνας στο διαδίκτυο, καθώς και η έκδοση ανθολογίου, η παραγωγή, παρουσίαση και δημοσίευση σχετικών άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια.
Έχει αποδελτιωθεί ολόκληρος ο διαθέσιμος ημερήσιος και περιοδικός Τύπος, καθώς και όλα τα ετήσια ελληνικά Ημερολόγια του 19ου αιώνα. Συγκεκριμένα, έχουν αποδελτιωθεί περίπου 3.500 ετήσιοι τόμοι εφημερίδων σε 300.000 περίπου δελτία και έχουν φωτογραφηθεί και ταξινομηθεί σε 253 ντοσιέ πάνω από 15.000 άρθρα. Επίσης, ολοκληρώθηκε η φωτογράφηση δυσεύρετων θεατρικών έργων, χειρογράφων, προλόγων από σπάνιες εκδόσεις και πολύτιμων θεατρικών περιοδικών. Ειδικότερα, το αρχείο διαθέτει αυτή τη στιγμή περισσότερα από 1000 θεατρικά έργα και πάνω από 220 προλόγους. Στο αρχείο επίσης, συγκαταλέγεται ένας αριθμός θεατρικών προγραμμάτων του 20ού αιώνα και συνεχίζεται ο εμπλουτισμός του. Τέλος, διαθέτει έναν σημαντικό αριθμό διδακτορικών διατριβών που έχουν εκπονηθεί σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, στην επιστημονική περιοχή της Ιστορίας του Νεοελληνικού θεάτρου. Το αρχείο αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς για την θεατρολογική κοινότητα και στο υλικό του έχουν στηριχτεί πλήθος από επιστημονικές εργασίες και διδακτορικές διατριβές.
Ηλεκτρονική επεξεργασία του υλικού
Το υλικό στο σύνολό του αξιοποιείται στην οργάνωση ηλεκτρονικού αρχείου Ημερολογίου περιοδειών και καθημερινών παραστάσεων των ελληνικών θιάσων στα αστικά κέντρα της ανατολικής Μεσογείου.
Στόχος του προγράμματος είναι η επέκταση στο μέλλον και τριών ακόμα ηλεκτρονικών ευρετηρίων:
Α. Μητρώο των Ελλήνων ηθοποιών από τις αρχές του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού.
Β. Μητρώο συγγραφικής και μεταφραστικής δραστηριότητας στο χώρο του θεάτρου από τις αρχές του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού.
Γ. Τοπογραφικός άτλαντας θεατρικών κτιρίων και υπαίθριων χώρων παραστάσεων.
Υπηρεσίες
Η πρόσβαση στο αρχείο της Ιστορίας του Νεοελληνικού θεάτρου γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τους υπεύθυνους.
Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για τη χρήση του αρχείου είναι:
α) μία αίτηση (που συμπληρώνεται στο Ι.Μ.Σ.)
β) μία συστατική επιστολή ή βεβαίωση για την ιδιότητα του ενδιαφερόμενου και την επιστημονική περιοχή που θέλει να ερευνήσει.
Γ΄ Πανελλήνιο Θεατρολογικό Συνέδριο, Παράδοση και εκσυγχρονισμός στο Νεοελληνικό Θέατρο: από τις απαρχές ως τη μεταπολεμική εποχή, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών-Τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Ρέθυμνο, 23-26 Οκτωβρίου 2008.
Για μια επιστημονική προσέγγιση του Καραγκιόζη, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Ρέθυμνο, 13 Δεκεμβρίου 2013.
Η πρώιμη υποδοχή του Ρεαλισμού και του Νατουραλισμού στο ελληνικό θέατρο, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Ρέθυμνο, 17 Ιανουαρίου 2015.
Ιστορία και Ιστοριογραφία του Νεοελληνικού Θεάτρου, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Ρέθυμνο, 1-3 Ιουνίου 2018.
Προσεγγίσεις στην Ιστορία του Κινηματογράφου, Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, Ρέθυμνο, 2-3 Νοεμβρίου 2018. Συνέδριο με τη συμμετοχή μεταδιδακτόρων, υποψήφιων διδακτόρων και μεταπτυχιακών φοιτητών του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης.
