Οικισμοί, πληθυσμός και οικονομία στον ελληνικό χώρο, 13ος – 16ος

Υπεύθυνος προγράμματος: Κωνσταντίνος Μουστάκας, Επίκουρος Καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας. Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας.

Η γνώση μας για την «εσωτερική ιστορία» ιστορικών οντοτήτων όπως το ύστερο Βυζάντιο και η πρώιμη οθωμανική περίοδος υπολείπεται ακόμη από το να θεωρηθεί επαρκής, αφού οι κοινωνικές πραγματικότητες που υφίσταντο στις επιμέρους περιοχές του ελλαδικού χώρου κατά τις περιόδους αυτές είναι αποσπασματικά μόνο γνωστές ή και εν πολλοίς άγνωστες. Το προτεινόμενο ερευνητικό πρόγραμμα φιλοδοξεί να αποκαταστήσει αυτή την αποσπασματική εικόνα παρέχοντας με ευσύνοπτο και συγκεντρωτικό τρόπο όλη την ιστορική πληροφόρηση που μπορεί να συγκεντρωθεί από δημοσιευμένες και αδημοσίευτες πηγές, την υφιστάμενη βιβλιογραφία και τα αρχαιολογικά τεκμήρια για μείζονες επιμέρους περιοχές του ελλαδικού χώρου. Τα ερευνητικά ζητούμενα του προγράμματος περιλαμβάνουν θεματικές όπως η τοπογραφία και το οικιστικό πλέγμα, το μέγεθος, η κατανομή και η σύνθεση του πληθυσμού, καθώς και οι οικονομικοί προσανατολισμοί του, που συνιστούν καίριες παραμέτρους για την ιστορική προσέγγιση και αποκατάσταση των κοινωνικών πραγματικοτήτων της εποχής.

Επιδιώκεται η συγκρότηση των ερευνητικών δεδομένων σε ένα ηλεκτρονικό αρχείο που θα τα εκθέτει ευσύνοπτα και κατά το δυνατόν περιεκτικότερα, με κριτήριο αναφοράς αφενός την μείζονα περιοχή (π.χ. Θεσσαλία, Πελοπόννησος, Εύβοια κλπ.), αφετέρου τον κάθε οικισμό. Προβλέπεται η καταχώρηση πληροφοριών σε ό,τι αφορά στην ταύτιση, θέση και γεωγραφικό περιβάλλον των οικισμών, στον προσδιορισμό του οικονομικού τους χώρου, στα δεδομένα για το μέγεθος του πληθυσμού και την εξέλιξή του (για την πληροφόρηση αυτή βασιζόμαστε κυρίως σε οθωμανικές πηγές), οικονομικούς προσανατολισμούς, προσωπογραφία, ανθρωπωνύμια, μνημεία και αρχαιολογικά ευρήματα, βιβλιογραφία

Οι παραπάνω θεματικοί προσανατολισμοί δείχνουν τη δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί από τις δυνατότητες στενότερης συνεργασίας και ουσιαστικής αξιοποίησης των εφαρμογών που έχουν αναπτύξει άλλοι κλάδοι του ΙΜΣ, όπως τα γεωγραφικά πληροφορικά συστήματα. Αποστολή και στόχος του προγράμματος δεν είναι μόνο η συγκρότηση της βάσης δεδομένων που περιγράφεται παραπάνω, και την οποία θα διαχείριζεται το ΙΜΣ με την προοπτική της αξιοποίησής της από την ερευνητική κοινότητα, αλλά και η συγγραφή σχετικών μελετών από τον επιστημονικό υπεύθυνο και τους συνεργάτες του.