ΔΙΑΤΟΠΟ

Οι χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς απειλούνται από ποικιλόμορφους φυσικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες και για τον λόγο αυτό απαιτούνται καινοτόμα και οικονομικώς αποτελεσματικά εργαλεία για την τεκμηρίωση και τη συστηματική παρακολούθηση των τοπίων και των μνημείων. Προς αυτήν την κατεύθυνση η διεπιστημονική προσέγγιση που βασίζεται στην ώσμωση της αρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας με τις τεχνολογίες γεωπληροφορικής αποτελούν το κατάλληλο πλαίσιο για την αποτελεσματική τεκμηρίωση και ανάδειξη του πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος.

Το έργο ΔΙΑΤΟΠΟ βασίστηκε στην ιδέα της τεκμηρίωσης και ανάδειξης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς μέσω της βελτίωσης της ελκυστικότητας και επισκεψιμότητας δύο συγκεκριμένων θέσεων στο ανατολικό Μιραμπέλο, της Ελούντας και της Οξάς. Η στοχευμένη δράση στην παράκτια Ελούντα και την ορεινή Οξά παρουσίαζε διπλή πρόκληση: α) η ανατολική Κρήτη λόγω ευστατικών και τεκτονικών κινήσεων παρουσιάζει ημιβυθισμένες παράκτιες κτηριακές και λιμενικές εγκαταστάσεις με ανάλογη συνέχεια στην παράκτια ζώνη, β) το ορεινό περιβάλλον του γειτονικού όρους Οξά, το οποίο συνδυάζει τις αντικειμενικές δυσκολίες προσέγγισης με φαινόμενα ερημοποίησης και έντονης επιφανειακής διάβρωσης δημιουργούν ένα δυσμενές πλαίσιο ένταξης της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής.

Για την αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων το έργο ενεργοποίησε και εφάρμοσε δράσεις που περιλαμβάνανε τη συγκέντρωση και αποδελτίωση δημοσιευμένου αρχαιολογικού και ιστορικού υλικού, την ενοποίηση του θαλάσσιου (Ελούντα) και του ορεινού (Οξά) τοπίου στο πλαίσιο της δημιουργίας συνδυαστικών θαλάσσιων και χερσαίων γεωαρχαιολογικών διαδρομών, τη μελέτη και ανάλυση των περιβαλλοντικών συνθηκών των αρχαιολογικών θέσεων, την  τεκμηρίωση και χαρτογράφηση θέσεων με μεθόδους γεωπληροφορικής (αεροφωτογράφιση, υποβρύχια τεκμηρίωση, παράκτια, χερσαία και υποθαλάσσια γεωφυσική χαρτογράφηση, τεκμηρίωση αρχιτεκτονικών δομών), την υλοποίηση εφαρμογής εικονικής πραγματικότητας για την ανάδειξη και προβολή του φυσικού και πολιτισμικού τοπίου και την ευρεία διάχυση των αποτελεσμάτων.

Οι κύριοι στόχοι του έργου ήταν οι εξής:

• Η καταγραφή και ανάδειξη θέσεων πολιτιστικής κληρονομιάς σε Ελούντα  και Οξά μέσω της τοπογραφικής και γεωμετρικής τεκμηρίωσης των θέσεων ψηφιακά σύμφωνα με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους γεωπληροφορικής.
• Ο καθορισμός των κινδύνων και της επίδρασής τους σε χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση διαδραστικής διηγηματικής εφαρμογής συνδυάζοντας βίντεο εικονικής πραγματικότητας, ιστορική πληροφορία και τρισδιάστατα μοντέλα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος με σκοπό την ανάδειξη γεωαρχαιολογικών μονοπατιών και διαδρομών που συνδέουν χερσαίους, θαλάσσιους και υποθαλάσσιους αρχαιολογικούς χώρους.
• Η διάχυση της νέας γνώσης σε τρεις ομάδες στόχους: επιστήμονες / ντόπιους κατοίκους / επισκέπτες.
• Η αύξηση  της τουριστικής κίνησης μέσω της αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος της περιοχής.
• Η δημιουργία ενός πλαισίου καλών πρακτικών για την ανάπτυξη αντίστοιχων χώρων και στην υπόλοιπη Κρήτη με τον συνδυασμό περιβαλλοντικής και πολιτιστικής προστασίας και την απόδοσή τους στην τοπική κοινωνία ως ένα αντικείμενο ταυτόχρονης επιμόρφωσης και τουριστικής αξιοποίησης.

Η υλοποίηση του έργου αποτέλεσε πρότυπο συνεργασίας μιας διεπιστημονικής ομάδας προερχόμενης από τον ερευνητικό και ακαδημαϊκό ιστό της Κρήτης (Ίδρυμα Τεχνολογίας Έρευνας-Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας), καθώς και από ερευνητές περιφερειακών υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού στο νησί (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου), με αρωγό την τοπική κοινωνία.

Το έργο «ΔΙΑΤΟΠΟ: Διαχρονικά τοπία πολιτισμού της Κρήτης: αναδεικνύοντας τον θαλάσσιο και ορεινό πλούτο του Μιραμπέλου» έλαβε χρηματοδότηση από τον Άξονα Προτεραιότητας «Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της Κρήτης» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κρήτη 2014-2020» και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ).