Αρχαιολογία και Πολιτική

Επιστημονικός υπεύθυνος: Θ. Καλπαξής, Καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Διευθυντής του ΙΜΣ

Περιγραφή και στόχοι του Προγράμματος

Αντικείμενο του προγράμματος, του οποίου φιλοδοξία είναι η δημιουργία στην Κρήτη ενός κέντρου μελέτης της ιστορίας της αρχαιολογίας, αποτελεί η διερεύνηση της άμεσης ή έμμεσης επίδρασης πολιτικών σκοπιμοτήτων στην πορεία εξέλιξης της αρχαιολογικής επιστήμης στην Ελλάδα. Στις μελέτες που έχουν εκπονηθεί αναλύονται κυρίως οι πολιτικές δραστηριότητες που ανέπτυξαν επιστημονικοί φορείς υπεύθυνοι για ανασκαφές στον ελληνικό χώρο και μελετάται η εκμετάλλευση των σχετικών ερευνητικών αποτελεσμάτων για την προώθηση πολιτικών στόχων και ιδεολογιών. Παράλληλα διερευνώνται οι κάθε μορφής παρεμβάσεις των κρατικών υπηρεσιών στη διαμόρφωση της στρατηγικής των επιστημονικών φορέων.

Η μέθοδος που ακολουθείται είναι η επανεξέταση συγκεκριμένων αρχαιολογικών δραστηριοτήτων στη βάση τόσο της δευτερογενούς βιβλιογραφίας όσο και ανέκδοτου αρχειακού υλικού, συλλεγόμενου από κρατικά και ιδιωτικά αρχεία του εσωτερικού και του εξωτερικού καθώς και των δημοσιεύσεων στον ελληνικό και διεθνή ημερήσιο ή περιοδικό τύπο.

Μέχρι τώρα έχουν αναλυθεί πολιτικές και αρχαιολογικές δραστηριότητες που αποτέλεσαν το πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται ανασκαφές του Ηραίου της Σάμου, των Δελφών, της Ολυμπίας και της Κέρκυρας καθώς και η ιστορία της αρχαιολογίας στην Κρήτη κατά την περίοδο των αγώνων για την ανεξαρτησία της νήσου. Αντικείμενο μελέτης υπήρξαν επίσης θέματα που αφορούν σε γενικότερης διάστασης πολιτικές και ιδεολογικές χρήσεις του αρχαιοελληνικού παρελθόντος.

Δημοσιεύσεις

( Με αστερίσκο σημειώνονται μελέτες που ανακοινώθηκαν σε συνέδρια)

• Καλπαξής Θ. Αρχαιολογία και Πολιτική Ι. Σαμιακά αρχαιολογικά 1850-1914, ΠΕΚ, Ρέθυμνο, 1990.
• Καλπαξής Θ. Αρχαιολογία και Πολιτική ΙΙ. Η ανασκαφή του ναού της Αρτέμιδος, Κέρκυρα 1911, ΠΕΚ, Ρέθυμνο, 1993.
• Σακελλαράκης Γ. Αρχαιολογικές αγωνίες στην Κρήτη του 19ου αιώνα, ΠΕΚ, Ηράκλειο 1998.
• * Καλπαξής Θ. «Αρχαία δημοκρατία και σύγχρονη Ελλάδα, στο Venticinque secoli dopo l' Invenzione della Democrazia (1998) 287 κ.εξ.
• * Καλπαξής Θ. «Σαμιακών αρχαιολογικών παραλειπόμενα», στο Η Σάμος από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι σήμερα, Τομ. Β' (1998) 287 κ. εξ.
• * Καλπαξής Θ. «Επιρροές της γαλλογερμανικής αντιπαράθεσης του 19ου αιώνα στην κατασκευή της εικόνας της αρχαίας Ελλάδας» στο Ένας κόσμος γεννιέται. Η εικόνα του ελληνικού πολιτισμού στη γερμανική επιστήμη κατά τον 19ο αι. (1996) 41-58.
• * Καλπαξής Θ. «Η τυραννία του αρχαιοελληνικού μεγαλείου» στο Επιθεώρηση Τέχνης. Μια κρίσιμη δωδεκαετία, Εταιρεία σπουδών σχολής Μωραΐτη, 1996, σ. 201- 207.
• * Καλπαξής Θ. «Η Ελλάδα και οι ξένες σχολές. Η πολιτική ενός νεαρού έθνους με «παλαιό» πολιτισμό ( 150 χρόνια Γαλλικής Σχολής Αθηνών, Les politiques de l' archaeologie, 2000, 9 κ. εξ.
• Καλπαξής Θ. «Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε» (Σύγχρονα θέματα 64, 1997, σελ. 62-66)
• * Καλπαξής Θ. Το παρελθόν ως εξουσία (ανακοίνωση στο συνέδριο Σ. Καράγιωργα 1999, Δομές και σχέσεις εξουσίας στη σημερινή Ελλάδα (2000) 31 κ. εξ.
• * Kalpaxis. Th. Die Vorgeschichte und die Nachwirkungen des Olympia-Vertrags aus griechischer Sicht (Πρακτικά συνεδρίου Βερολίνου, υπό έκδοση)
• Καλπαξής Θ. Οι λάτρεις της αρχαιότητας (Πολ. Τύπος 30)
• Καλπαξής Θ. Καταστροφές μνημείων, χάριν συμφερόντων των ζώντων (Αρχαιολογία 2003), υπό εκδ.
• * Bochotis Th. Archaeology and Politics: The "Greek - German" excavations at Olympia 1869-1875. Ανακοίνωση στο συνέδριο Ancient Monuments and Modern Identities. The history of Archaeology in 19th and 20th century Greece, Cambridge 25-27.5.02

Διατριβές σχετικές με το αντικείμενο του προγράμματος:

• Σωφρονίδου Μαρίνα, Η αρχαιολογική είδηση στις εφημερίδες, Θεσσαλονίκη 2003
• Yalouri, E. The Akropolis. Global Fame, Local claim .... Oxford, 2001
• Σακκά Ν. Αρχαιολογικές δραστηριότητες στη νεότερη Ελλάδα (1928-1940) Πολιτικές και ιδεολογικές διαστάσεις, Ρέθυμνο 2002