Οι χριστιανικές κοινότητες της Καππαδοκίας (18ός - 20ός αιώνας)

Υπεύθυνος προγράμματος : Χρήστος Χατζηιωσήφ, Καθηγητής Ιστορίας Νεότερων Χρόνων του Πανεπιστημίου Κρήτης

Οι χριστιανικοί πληθυσμοί των ασιατικών επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα της Μικράς Ασίας σπάνια έχουν γίνει αυτοτελές αντικείμενο ιστορικής μελέτης. Το ζήτημα που απασχολεί το πρόγραμμα για τη μελέτη των χριστιανικών κοινοτήτων της Καππαδοκία είναι η ιστορική εξέλιξη αυτών των κοινωνιών από τα μέσα του 18ου αιώνα, κατά την περίοδο όπου το εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανοίγει στις επιδράσεις της παγκόσμιας αγοράς, η διαδικασία εθνογένεσης στα Βαλκάνια με τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους και τα εθνικά κινήματα των άλλων βαλκανικών λαών απειλεί την ενότητα της αυτοκρατορίας και υπονομεύει τη νομιμοφροσύνη των υπηκόων της και το καθεστώς προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της νέας εποχής με ριζικές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις.

Η έρευνα εστιάζει σε κοινότητες κεντρικών επαρχιών της οθωμανικής Μικράς Ασίας που τα όρια τους συμπίπτουν ή περιλαμβάνουν την Καππαδοκία της ελληνιστικής και της ρωμαϊκής περιόδου. Η επιλογή υπαγορεύθηκε από τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων κοινοτήτων. Η απόσταση τους από το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος βοηθά στην υπέρβαση της παραδοσιακής εθνοκεντρικής ιστορικής προσέγγισης. Ταυτόχρονα, η μεγάλη κινητικότητα των μελών των κοινοτήτων στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας στο πλαίσιο εποχικής ή μόνιμης μετανάστευσης στα μεγάλα αστικά κέντρα και τις γειτονικές επαρχίες βοηθά στη μελέτη των επιδράσεων που είχαν στους υποτελείς πληθυσμούς το άνοιγμα της αγοράς και οι μεταρρυθμίσεις του κρατικού μηχανισμού κατά την εποχή του Τανζιμάτ. Η γειτνίαση εξάλλου ελληνόφωνων και τουρκόφωνων χριστιανικών κοινοτήτων επιτρέπει την παρατήρηση ενδιαφερουσών όψεων της διαδικασίας εθνογένεσης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της έρευνα είναι η αξιοποίηση παράλληλα με τα κρατικά οθωμανικά αρχεία και των πληροφοριών που αντλούνται από τα πλούσια κοινοτικά αρχεία της περιοχής που μετέφεραν οι πρόσφυγες μετά το 1922 στην Ελλάδα. Ιδιωτικά αρχεία και συνεντεύξεις συμπληρώνουν το ευρύ φάσμα των πηγών από τις οποίες αντλεί η έρευνα.