To Kέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών δημιουργήθηκε το 2017 από την καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλαύτη και τον Απόστολο Δελή. Αποτελεί μοναδικό χώρο έρευνας αφιερωμένο αποκλειστικά στην ναυτιλιακή ιστορία.
Η ερευνητική ομάδα του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορίας μελετά και ερευνά την ιστορία της θάλασσας και πιο συγκεκριμένα τη ναυτιλιακή ιστορία της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας καθώς και την επικοινωνία τους με τον υπόλοιπο κόσμο από την αρχαιότητα έως σήμερα. Για την επίτευξη των στόχων του, το Κέντρο Ναυτιλίας αναπτύσσει δομές για την εκπαίδευση νέων επιστημόνων στο χώρο της ναυτιλιακής ιστορίας με την παραγωγή ερευνητικού έργου στους ακόλουθους τομείς: α) τη χρήση της θάλασσας για οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες (θαλάσσιο εμπόριο, διαδρομές, λιμάνια, ναυτιλιακές επιχειρήσεις, αλιεία, ναυτιλιακές κοινότητες, ναυτική εργασία, ναυπηγική και ναυτική τεχνολογία) β) τη χρήση της θάλασσας για γεωπολιτικούς και επεκτατικούς σκοπούς, όπως η βία στη θάλασσα (ναυτιλιακές αυτοκρατορίες, πολεμικό ναυτικό, πειρατεία) γ)τη χρήση της θάλασσας για την προώθηση της επιστήμης (ιστορία ναυσιπλοίας, ωκεανογραφίας κ.α.) δ) τη θάλασσα ως αναψυχή και παράγοντα ανάπτυξης τουριστικής δραστηριότητας ε) τη θάλασσα ως πηγή έμπνευσης της τέχνης και λογοτεχνίας. Για αυτόν τον σκοπό προωθεί 1) τον εντοπισμό, διατήρηση, ταξινόμηση, επεξεργασία και ανάδειξη ναυτιλιακών αρχείων, 2) την έκδοση συνθετικών μελετών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, 3) τη διεξαγωγή σεμιναρίων, συνεδρίων, μεταπτυχιακών προγραμμάτων σε συνεργασία με Πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού και καλοκαιρινών σχολείων. Οι δραστηριότητες του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορίας υποστηρίζονται από το Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών. Το Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας σχεδιάζει και υλοποιεί ευρωπαϊκά και ερευνητικά προγράμματα συστηματικής έρευνας στα ελληνικά και ξένα αρχεία και βιβλιοθήκες.
Στόχος του έργου είναι η δημιουργία ιστορικών ναυτιλιακών στατιστικών καθώς και στατιστικών εισαγωγών και εξαγωγών σιτηρών για όλα τα υπό εξέταση λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Η ιστορία των λιμανιών αποτελεί ένα ραγδαίως αναπτυσσόμενο πεδίο έρευνας που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών τα τελευταία χρόνια. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης αποτελεί ένα απαιτητικό και συνάμα αρκετά γόνιμο πεδίο έρευνας. Η λιμενική δραστηριότητα επηρέασε με ουσιαστικό τρόπο την κοινωνική, την οικονομική αλλά και τη χωρική εξέλιξη της Θεσσαλονίκης ανά τους αιώνες. Στις αρχές του 20ου αιώνα η πόλη είχε καταστεί σε ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μετέπειτα του ελληνικού κράτους. Σκοπός της έρευνάς μας είναι να μελετήσουμε τον υλικοτεχνικό εκσυγχρονισμό του λιμανιού κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η αναδιαμόρφωση του λιμανιού κατά στις αρχές του 20ου αιώνα μεταμόρφωσε την εικόνα και τη δομή του, οργάνωσε διαφορετικά τον χώρο του, αύξησε την αποδοτικότητά του, βελτιστοποίησε την μεταφορική του δυναμική, εμπέδωσε ένα νέο καταμερισμό της εργασίας, ενώ μεταμόρφωσε ένα μεγάλο τμήμα του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης. Έτσι, υπό μία έννοια η μελέτη της αναβάθμισης των υποδομών του λιμανιού έχοντας ως βασικό, άλλα όχι μοναδικό, πεδίο έρευνας το Ιστορικό Αρχείο Λιμένος Θεσσαλονίκης, αποτελεί μια προσπάθεια να διαπιστώσουμε την αλληλεπίδραση μεταξύ τεχνολογικής εξέλιξης, οικονομικής ανάπτυξης και φυσικού περιβάλλοντος. Τέλος, σκοπός μας είναι να συμβάλουμε στην καλύτερη γνώση της ιστορίας της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Το Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας παρέχει, κατόπιν ανοικτής πρόσκλησης και επιστημονικής αξιολόγησης, υποτροφίες και χρηματοδοτήσεις για μελέτες στη Ναυτιλιακή Ιστορία σε διδακτορικό και μεταδιδακτορικό επίπεδο.
Στο διάστημα 2019-2022 έχουν δοθεί:
2019-2022 Τρίχρονη υποτροφία από το Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας,με χορηγία του Ιδρύματος «Αιγέας», για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής σε συνεργασία ΙΜΣ-ΙΤΕ και Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στον Άγγελο Δρουγούτη με θέμα «Χιώτες εφοπλιστές ανάμεσα στην παγκόσμια ναυτιλία και την Ελληνική οικονομία (1945 – 1975). Η περίπτωση του Ομίλου Ανδρεάδη».
2022-2025 Τρίχρονη χρηματοδότηση από το Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας του ΙΜΣ-ΙΤΕ, με χορηγία του Ιδρύματος «Αιγέας», για την εκπόνηση μεταδιδακτορικής μελέτης στην Καλλιόπη Βασιλάκη με θέμα «Η ναυτική κοινότητα της Ιθάκης (19ος-20ός αιώνας)”.
The Institute for Mediterranean Studies will host the 6th Conference of the Mediterranean Maritime History Network (MMHN) in Rethymno in May 2024
MMHN organises an international conference every four years. Originally planned to take place in 2022, the event was rescheduled due to restrictions of COVID-19 pandemic. MMHN conferences are international events aimed to bring together historians, researchers and students to promote the development of Mediterranean Maritime History, fostering an exchange of ideas and knowledge.
Historical Change in the Ancient Aegean
A conference in honour of John K. Davies
Η ελληνική εμπορική ναυτιλία στα χρόνια του Ελευθερίου Βενιζέλου, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, Πειραιάς, 31/01/2020 - 01/02/2020 (Πρόγραμμα)
Το συνέδριο τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής και πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και του Παραρτήματος Αττικής του Εθνικού Ιδρύματος «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος». Χορηγοί του συνεδρίου είναι η Eastern Mediterranean Maritime και η ANEK Lines.
Την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου θα κηρύξει, την Παρασκευή στις 17:00, ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Γιάννης Πλακιωτάκης. Εισηγητές θα είναι διακεκριμένοι επιστήμονες και άνθρωποι που έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στον χώρο της εμπορικής μας ναυτιλίας.
Ακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις, ανταποκρινόμενη στον ανταγωνισμό, προσαρμοζόμενη στην πολιτική συγκυρία, η ελληνική ναυτιλία συνέβαλε καθοριστικά στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ελλάδας ήδη από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Η δυναμική διασπορά και οι εγχώριες οικογενειακές, κατά κύριο λόγο, επιχειρήσεις αποτέλεσαν τους δύο πόλους αυτής της ανάπτυξης. Εξάλλου, ο ρόλος του εμπορικού ναυτικού ήταν σημαντικότατος στην επιτυχή έκβαση των Βαλκανικών πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Το αντικείμενο του συνεδρίου επικεντρώνεται στις εξελίξεις του φαινομένου της ελληνικής ναυτιλίας και της σχέσης της με την πολιτική εξουσία στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα, και κυρίως στα χρόνια που σημαδεύτηκαν από την παρουσία του Ελευθερίου Βενιζέλου στα ελληνικά πολιτικά πράγματα (1910-1936).
“The transition from sail to steam in navigation: maritime labour transformations (1850s-1920s), Third Workshop of the ERC Starting Grant 2016 project Seafaring Lives in Transition. Mediterranean Maritime Labour and Transport during Globalization, 1850s-1920s, Genova 10-11 October 2019 (Πρόγραμμα)
The third workshop of the SeaLiT project took place on October 10 – 11 in Genova, Italy. The workshop was organized by the Department of History, Philosophy and Antiquities of the University of Genova and aimed to the subject “The transition from sail to steam in navigation: maritime labour transformations (1850s-1920s)”. The participants presented and discussed their work in progress and exchanged ideas about the future paths of research in the SeaLiT project. As a conclusion of the workshop the team visited the Maritime Museum “Gio Bono Ferrari” in Camogli.
Διεθνές Συνέδριο του Κέντρου Ναυτιλιακής Ιστορία με θέμα «Visions, Vows and Wonders: Religion and the Sea in the Eastern Mediterranean, 15th-19th Centuries [Οράματα, Τάματα και ‘Θάματα’: Θρησκεία και Θάλασσα στην Ανατολική Μεσόγειο, 15ος-19ος αιώνας]» έγινε στις 12-13 Οκτωβρίου 2018 σε συνεργασία με το Southern Connecticut State University των ΗΠΑ όπου έλαβαν μέρος 16 καθηγητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αγγλία, την Κύπρο, Ιταλία, Τουρκία και Γαλλία. Το συνέδριο χρηματοδότησε το Ίδρυμα «ΑΙΓΕΑΣ» και η Grecotel. (Πρόγραμμα)
Ο σκοπός του συνεδρίου ήταν να συζητήσει την βιωμένη θρησκεία/lived religion στη σχέση του ανθρώπου με τη θάλασσα. Η ιστοριογραφία στην Ελλάδα τα τελευταία πενήντα χρόνια παρουσιάζει μία αξιοσημείωτη παραγωγή επιστημονικών έργων σε διάφορους τομείς της ιστορικής επιστήμης και με ποικίλες ερμηνευτικές προτάσεις και μεθόδους. Παρά την πρόοδο αυτή, ο τομέας της θρησκευτικής ιστορίας παραμένει κυρίως έργο θεολόγων και κληρικών, παρά ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων. Η παραγωγή είναι κάπως καλύτερη στον τομέα της ανθρωπολογικής θεώρησης της θρησκείας. Παρόλα αυτά ο επιστημονικός διάλογος μεταξύ των ερευνητών δεν είναι ακόμα συστηματικός, η αλληλεπίδραση εμπειρικής ιστορικής έρευνας και θεωρητικών αναζητήσεων βρίσκεται ακόμη σε εμβρυακό επίπεδο και, συνολικά, η ελληνική εμπειρία δεν έχει (παρά τις μεμονωμένες προσπάθειες των ανθρωπολόγων και των κοινωνικών ιστορικών) καταλάβει το μερίδιο που της αρμόζει τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία. Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι δεν έχει ακόμα συγκροτηθεί στην χώρα μας ένα αυτόνομο πεδίο θρησκευτικής ιστορίας. Για το λόγο αυτό αποφασίσαμε να οργανώσουμε στο Ρέθυμνο Διεθνές Συνέδριο Θρησκευτικής Ιστορίας με την φιλοδοξία να προσφέρει την ευκαιρία για να συσπειρωθεί το εγχώριο ερευνητικό δυναμικό και να συμβάλει στην έναρξη του επιστημονικού διάλογου και της κριτικής αντιπαράθεσης στο πεδίο αυτό μεταξύ ιστορικών, ανθρωπολόγων και άλλων ερευνητών από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους και θεωρητικές παραδόσεις. Βασιζόμενοι στον ήδη αναπτυγμένο κλάδο της ναυτιλιακής ιστορίας στην Ελλάδα, θεωρούμε τη θάλασσα το συνεκτικό στοιχείο το οποίο μας δίνει τη δυνατότητα να καλύψουμε ερευνητικά τον τρόπο με τον οποίο το θρησκευτικό βιώθηκε σε συνδυασμό με τη συνεκτική δύναμη της θάλασσας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Sources and Resources in the Maritime Labour History of the Mediterranean, Second Workshop of the ERC Starting Grant 2016 project. Seafaring Lives in Transition. Mediterranean Maritime Labour and Transport during Globalization, 1850s-1920s, Barcelona 15-16 June 2018 (Πρόγραμμα)
On 15 and 16 June 2018 the University of Barcelona and Maritime Museum of Barcelona played host to the second workshop of the SeaLiT project, aimed at the researchers and historians involved in this initiative. This workshop was intended to the special theme: "Sources and Resources in the Maritime Labour History of the Mediterranean". At the workshop, participants shared their first research results to date, exchanged ideas and discussed progress of the project.
«What is Maritime History», Ιnternational Symposium in memoriam Skip Fischer, Rethymnon, 25-26 April 2018 (Πρόγραμμα)
Το εναρκτήριο Διεθνές Συμπόσιο του Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας με τίτλο «What is Maritime History? [Τι είναι Ναυτιλιακή Ιστορία]» έγινε στις 25-26 Απριλίου 2018 στο Ρέθυμνο. Στο Διεθνές Συμπόσιο έλαβαν μέρος 10 ναυτιλιακοί ιστορικοί, οι επιφανέστεροι στον κόσμο από Αγγλία, Γερμανία, Νορβηγία, Πορτογαλία και Αυστραλία και συζήτησαν τις εξελίξεις στην Ναυτιλιακή Ιστορία την τελευταία 20ετία. Η χρηματοδότηση του Συνεδρίου έγινε από το “Ίδρυμα Maria Tsakos”.
Seafaring Lives Getting on Board
First Workshop of the ERC Starting Grant 2016 project
Seafaring Lives in Transition. Mediterranean Maritime Labour and Transport during Globalization, 1850s-1920s, Ρέθυμνο, 6-7 Οκτωβρίου 2017
Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών/ΙΤΕ στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος ERC STG 2016 'Seafaring Lives in Transition. Mediterranean Maritime Labour and Shipping during Globalization, 1850s-1920s', οργάνωσε την πρώτη διεθνή συνάντηση (workshop) την Παρασκευή 6 και το Σάββατο 7 Οκτωβρίου στην αίθουσα διαλέξεων του ΙΜΣ, Νικ. Φωκά 130, στο Ρέθυμνο.
Στην διημερίδα συζητήθηκαν ερευνητικές προσεγγίσεις των μελών του προγράμματος, από τα πανεπιστήμια της Βαρκελώνης, Γένοβας Αιξ-Μασσαλίας και Κρήτης, σε ζητήματα Ναυτιλιακής Ιστορίας της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Η κεντρική ομιλία της συνάντησης έγινε την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου στις 20.00 από τον καθηγητή κ. Gopalan Balachandran του Graduate Institute of International and Development Studies της Γενεύης, με θέμα «Sailors beyond ships and seas: modern seafarers in history and society”.
Η Συλλογή Ναυτιλιακής Ιστορίας αποτελείται από:
Σειρές Προξενικών αναφορών , Γαλλικών και Βρετανικών για λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, 19ου αιώνα και αρχών 20ου.
Συλλογή εγγράφων ναυτιλιακών επιχειρήσεων, όπως του Σταματίου Γ. Εμπειρίκου της Άνδρου από την Καίρειο Βιβλιοθήκη.
Συμβολαιογραφικές Πράξεις Γαλαξιδίου, 19ου αιώνα.
Systematic monthly and bimonthly ph.D. seminars on Maritime History run annually since 2018 to the present day. The aim of the seminars is to promote the scholarly dialogue of PhD candidates and professors/researchers working in the Centre of Maritime History in Crete and abroad. During 2021 common seminars of Greek and foreign students with University of Hull and in 2022 with University of Exeter
2022 Ιnter-University Research Webinars on Maritime History with University of Exeter. (Προγραμμα)
2021 Maritime History Seminars for PhD candidates co-organized by the Centre of Maritime History (IMS-FORTH) and Blaydes Maritime Center, University of Hull. (Προγραμμα)
2020-2021 Συναντήσεις Υποψήφιων Διδακτόρων Ναυτιλιακής Ιστορίας (ΣΥΔ). (Προγραμμα)
2019-2020 Συναντήσεις Υποψήφιων Διδακτόρων Ναυτιλιακης Ιστορίας (ΣΥΔ). (Προγραμμα)
2018-2019 Συναντήσεις Υποψήφιων Διδακτόρων Ναυτιλιακης Ιστορίας (ΣΥΔ). (Προγραμμα)
